TBMM, zeytinliklerin belirli şartlarda maden sahasına dönüştürülmesine imkân tanıyan “Süper İzin Yasası”nı 255’e karşı 199 oyla kabul etti. Düzenleme, “başka alan yoksa ve kamu yararı varsa” ilkesini esas alarak Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı onayıyla zeytinliklerde madencilik ve bazı enerji projelerinin önünü açıyor.
Neler Değişiyor?
Yeni yasayla birlikte maden ruhsat sahaları ile çakışan zeytinliklerin taşınmasına veya geçici süreyle maden işletmesine tahsis edilmesine izin verilecek. Taşınan ya da kesilen her bir zeytin ağacının en az iki katı başka bölgelerde dikilecek; bu alanlar için öncelik kamuya ait taşınmazlara verilecek. Eski maliklerin talep etmesi hâlinde bu araziler rayiç bedelin yüzde 1’i gibi sembolik bir kirayla 20 yıllığına tahsis edilebilecek.
Madencilik yapılacak sahalarda geçici tesisler kurulabilecek ve şirketlerden her yıl ilave işletme ruhsat bedeli alınacak. Yasada, bu tutarın ilgili alanın rehabilitasyon çalışmaları için kullanılması şart koşuldu. Öte yandan elektrik üretim lisansına sahip projeler, 2030 yılının sonuna kadar “acele kamulaştırma” yoluna gidebilecek; izin, kira ve irtifak bedellerinde uygulanan %85 indirim de 5 yıl uzatıldı.
Tepkiler Engel Olamadı!
Karar, özellikle zeytin ve zeytinyağı üreticileri tarafından sert biçimde eleştiriliyor. Üreticiler ile Toprağımızı Vermiyoruz Platformu ve çok sayıda çevre örgütü, zeytinliğin Türkiye’nin “stratejik tarım değeri” olduğunu vurgulayarak düzenlemenin geri çekilmesi için Meclis önünde protestolar düzenledi.
Hükûmet kanadı ise yeni düzenlemeyi “enerji arz güvenliğini sağlama” ve “ekonomik kalkınmayı hızlandırma” aracı olarak savunuyor. AKP ve MHP milletvekilleri, yasanın “istisnai ve denetlenen bir uygulama” olduğunu, eksilen ağaçların iki katının dikileceği hükmüyle tarımsal kaybın telafi edileceğini öne sürüyor.
Uzmanlar ise zeytin ağacının “taşınabilir” kabul edilmesinin ekolojik bütünlüğü zedeleyeceğini savunuyor ve Türkiye’nin zeytinyağı ihracat pazarında rekabet avantajını riske atabileceğini belirtiyor. Yasanın, Anayasa’nın tarım arazilerini koruma ilkelerine aykırı olduğu iddiasıyla yargıya taşınması bekleniyor. Uygulama esaslarını belirleyecek yönetmelikler yayımlanana kadar belirsizlik sürse de çevre hukukçuları, “acil kamulaştırma” kriterinin geniş yorumlanmasından endişe ediyor.
Bundan Sonra Ne Olacak?
Yasa Resmi Gazete’de yayımlanır yayımlanmaz yürürlüğe girecek. İlk adımda Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, “başka alan yok” ve “kamu yararı” koşullarını içeren ayrıntılı uygulama kılavuzunu hazırlayacak. Bu süreçte, sektör temsilcileri ile zeytin üreticilerinin masaya oturtulması ve Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) prosedürlerinin nasıl işletileceği kritik önem taşıyor. Kararın uygulamaya geçmesiyle zeytinlik bölgelerde yatırım baskısının artması; eş zamanlı olarak da çevre davalarının çoğalması bekleniyor.
